طراحی لباس معلمان با دیدگاه قومیتی و جنسیتی
پایگاه خبری تحلیلی زنان‌پرس ـ لیلا شاهی: روز معلم بهانه‌ای شد تا این‌بار گزارش خود را در رابطه با پوشش معلمان به خصوص معلمان زن اختصاص دهیم. توجه به این قشر زحمت‌کش که به نوعی الگوی تمام دانش‌آموزان محسوب می‌شوند، بسیار حائز اهمیت است اما پرداختن به بعد روانی این موضوع از مهمترین نکاتی است که هم برای دانش‌آموزان و هم برای معلمان، مهم تلقی می‌شود، چرا که در غیر این‌صورت، نه معلم کارآیی لازم را برای تدریس دارد و نه دانش‌آموزان می‌توانند آنگونه که باید تمرکز داشته باشند.
یکی از نکاتی که متاسفانه در طی سالهای گذشته به آن توجه نشده است و یا به عبارتی به فراموشی سپرده شده، نوع پوشش معلمان است. بالطبع پوشیدن رنگ‌های تیره برای مدت طولانی برای هیچ کس خوشایند نیست. حتی اگر از بعد روانشناسی نیز به این موضوع نگاه کنیم، رنگ‌های روشن تاثیر شگرفی بر روحیه، یادگیری و کارآیی افراد دارند.
بر خلاف تفکر برخی افراد که تنها استفاده از رنگ‌های تیره را در اسلام مجاز می‌دانند، خداوند در قرآن کریم بارها به رنگ‌های شاد اشاره کرده است.
آیه 69 سوره مبارکه بقره از آن جمله است که خداوند می‌فرماید «انها بقره صفراء لونها تسر الناظرین» و به تأثیر شادی‌بخش رنگ زرد اشاره دارد. رنگ زرد، رنگی روحانی، ایده‌آل، فیلسوفانه و تحریک‌کننده فکر و آرام‌کننده برخی حالات عصبی است. همچنین در آیات دیگر قرآن? زیباترین رنگی که معرفی شده، رنگ سبز است که بساط بهشتیان و جامه‌های حریر و ابریشم آنها با این رنگ توصیف شده است.
البته این نکته را نیز نباید فراموش کرد که اسلام نظری درباره استفاده از رنگ‌ها عنوان نکرده است. تنها تأکید اسلام در این‌باره این است که رنگ انتخاب‌شده سبب جلب‌توجه نشود و این موضوع به عرف و شرایط جامعه بازمی‌گردد.
ولی سوال اصلی اینجاست که در آموزش و پرورش، سیستم به گونه‌ای است که معلم براساس جنسیت دانش‌آموزان مشخص می‌شود، پس چرا نباید معلمان در پوشش خود از رنگ‌های متنوع استفاده کنند؟
اشاره‌ای کوتاه به خاطرات یک معلم، خالی از لطف نیست. خانم کمالی که سالها در آموزش و پرورش حضور داشت به خاطره خود در روزی که لباس رنگ روشن به مناسبت روز ولادت پیامبر پوشیده بود اشاره می‌کند و می‌گوید؛ از بدو ورودم به مدرسه، دانش‌آموزان با تعجب به من نگاه میکردند و معلم ها با کنایه می‌گفتند: خانم کمالی خبریه؟
خانم کمالی با خنده به صحبت‌های خود ادامه داد و گفت: متاسفانه در سیستم آموزشی ما رنگ‌های شاد تنها در مناسبتهای مختلف کاربرد دارد و اکثر معلم‌ها در طول سال لباس‌هایی با رنگ‌های تیره استفاده می‌کنند.
انتقال ارزش‌ها به دانش‌آموزان با پوشش مناسب معلم
دکتر اسماعیلی، روانشناس در این زمینه می‌گوید: «اگر بخواهیم بحث عفاف و حجاب را در نظر بگیریم، باید اثرات تربیتی یا آموزشی حجاب و پوشش را در معلمان زن و تا حدودی در معلمان مرد نیز بررسی کنیم.»
وی ادامه داد: «یک معلم معمولا از چند طریق بر دانش‌آموزان اثر آموزشی و تربیتی می‌گذارد. لذا باید جایگاه پوشش و حجاب را در این عملکردها بررسی کنیم، چرا که دانش و اطلاعات معلم، مهارت‌های تدریس، مهارت آموزشی، شخصیت و شیوه‌های رفتاری با دانش‌آموزان و ظاهر فیزیکی به خصوص نوع پوشش بر دانش‌آموزان اثر می‌گذارد.»
پوشش انسانها مبین ویژگیهای شخصیتی و رفتاری
این روانشناس همچنین گفت: «پوشش و ظاهر معلم را اگر به عنوان عامل تربیتی در نظر بگیریم، با شیوه‌ای که به آن شیوه الگویی می‌گویند بر دانش‌آموز اثر می‌گذارد. ظاهر و پوشش معلم برای دانش‌آموزان الگو است. معمولا حجاب و پوشش، انتقال ارزش‌ها و خصوصیات فرهنگی و اخلاقی محسوب می‌شود.»
وی در خصوص پوشش انسانها بر اساس ملاک‌های اخلاقی و فرهنگی که به نوعی مبین ویژگیهای شخصیتی و رفتاری فرد است می‌گوید: «اگر معلم پوشش مناسبی داشته باشد، عملا به دانش‌آموز متانت، تقید به ارزش‌ها و معنویت را انتقال خواهد داد.»
دکتر اسماعیلی با اشاره به کارکرد رنگ بر روحیه انسان گفت: «بعضی رنگ‌ها معمولا انتقال شادی و سرور می‌کنند و بعضی مثل قهوه‌ای و مشکی عکس این قضیه است. نوع رنگ را باید متناسب با کارکرد حجاب در نظر بگیریم، لذا اگر انتظار داریم پوشش یک معلم زن تاثیر بر باورها و رفتارهای دانش‌آموز نسبت به حجاب داشته باشد، رنگ را باید از این بعد نیز در نظر بگیریم.»
وی با تاکید بر اینکه موقعیت و محیط، تاثیر مستقیمی بر انتخاب رنگ و پوشش دارد، افزود: «بعضی محیط‌ها عمومی و بعضی محیط ها خصوصی هستند. حدالامکان در محیط‌های عمومی پوشش باید به گونه‌ای باشد که اثرات تحریک‌کننده کمتری داشته باشد، به همین دلیل برخی رنگ‌های شاد و جذاب توصیه نمی‌شود ولی در محیط‌هایی همچون کلاس و مدرسه، شرایط فرق می‌کند. در این شرایط است که دانش‌آموزان باید یاد بگیرند که چه نوع پوششی را در چه موقعیتی استفاده کنند.»
این روانشناس با اشاره به اینکه معلم با پوشش خود می‌تواند این اصول را رعایت و انتقال دهد، گفت: «باید نسبیتی را در پوشش معلم به عنوان ملاک در نظر بگیریم تا بتوانند در محیط کلاس از پوشش شادتری، در عین حال که متانت و ویژگیهای معنوی نیز داشته باشد استفاده کنند، چرا که اگر با دانش‌آموزان به نوعی رفتار کنیم که با سختگیری و فشار وجدانی، رعایت برخی از ارزش‌ها را انتقال دهیم از نظر تربیتی می‌تواند اثر بازدارنده و نامطلوب داشته باشد.»
برای تهیه این گزارش نمی‌شد از نظر مسئولین آموزش و پرورش غافل شد. به همین دلیل با زهرا مظفر، معاون فرهنگی و هنری وزارت آموزش و پرورش به گفت‌و گو پرداختیم.
وی با بیان اینکه دبیرخانه عفاف و حجاب در اداره کل آموزش و پرورش مستقر است، از پیش‌نویس باز مهندسی لباس فرم دانش‌آموزان دختر و پسر در دستور کار ستاد عفاف و حجاب خبر داد و گفت: «پیش‌نویس این کار آماده و به شورای عالی و کارگاه سند تحول آموزش و پرورش ارسال شد که در همین راستا فرم الگوی لباس معلمان و کارکنان اداری شاغل در آموزش و پرورش نیز پیشنهاد شد تا آن را طراحی کنیم.»
زهرا مظفر در ادامه با اشاره به اینکه در جلسه نهمین دوره عفاف و حجاب، هدف اصلی بررسی و باز مهندسی لباس فرم دانش‌آموزان، طراحی الگوی لباس مناسب دبیران و عوامل اداری شاغل در آموزش و پرورش خواهد بود، تاکید کرد: «در جلسه حوزه ستادی وزارتخانه که تمامی معاونت‌ها در آن حضور دارند، طراحی الگو و لباس فرم معلمان و کارکنان اداری آموزش و پرورش مطرح و نظر آنان را دریافت خواهیم کرد که در صورت موافقت شورای عالی به استانها ابلاغ خواهد شد.»
طراحی لباس فرم معلمان با دیدگاه قومیتی و جنسیتی
وی با تاکید بر اینکه در طراحی لباس فرم معلمان و دانش‌آموزان به اقدامات پژوهشی و روانشناسی نیز توجه می‌شود گفت: « در این پیش‌نویس استفاده از رنگ‌های شاد و مدل‌های متنوع با دیدگاه قومیتی، جنسیتی، ملی و مذهبی، سبک ایرانی و اسلامی توجه شده است تا براساس تناسب سنت‌ها و عرف کشور بر مبنای مسائل شرعی و اسلامی باشد.»
معاون فرهنگی و هنری وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا معلمان می‌توانند به جای مقنعه از روسری و یا شال استفاده کنند یادآور شد: «در آیین‌نامه بندی در رابطه با اینکه مقنعه برای دانش‌آموزان یا معلمان تبدیل به روسری و شال شود، در نظر نگرفته‌ایم ولی در مدارسی که تفکیک جنسیتی شده‌اند، همانطور که در شیوه نامه اشاره شده است در داخل کلاس می‌توانند این ضوابط را رعایت نکنند. معلمان در مدارسی که تفکیک جنسیتی در آنها صورت گرفته است، از شال و روسری به جای مقنعه استفاده می‌کنند که در واقع می‌توان گفت برای تاکید بر این موضوع این باز مهندسی انجام خواهد شد.»
طراحی لباس فرم برای اولین‌بار در گیلان
وی تاکید کرد: «تاکنون معلمان در انتخاب نوع پوشش و رنگ با هیچ محدودیتی مواجه نبودند، البته در آئین‌نامه به موضوع مقنعه، مانتو و چادر به عنوان حجاب برتر تاکید شده است.»
زهرا مظفر با اشاره به اینکه طراحی الگوی لباس برای فرهنگیان کار سخت و زمان‌بری است گفت: «در برخی از مدارس گیلان این کار شروع شده است، به طوری‌که برای معلمان خانم، لباس یکسان و بسیار زیبایی طراحی شده است.»
با توجه به صحبت‌های انجام شده در رابطه با نوع صحیح پوشش معلمان به ویزه معلمان زن باید دید که آیا تمام معلمان با پوشش یکسان موافق خواهند بود؟ از طرفی چه میزان زمان تا اجرایی‌شدن این برنامه کافی است؟
[ دوشنبه 92/3/20 ] [ 6:16 عصر ] [ شبنم موحد ]
