روزه را در کودکان درونی کنیم

امروزه، معنویت، شکل گیری هویت ارزشی، نیاز به ارتباط معنوی با هستی و هوش هیجانی بحث مهمی در روان شناسی است. دین مبین اسلام براساس فضیلت و فطرت انسان و برای شکوفایی ابعاد وجودی او، جامع ترین پاسخ ها را داده و برای آن ها شیوه های متعالی همچون روزه تعیین کرده است. آماده سازی مناسب کودکان و نوجوانان برای آشنایی و انجام تکالیف دینی و افزایش آگاهی والدین از اثرات مختلف تربیتی و افزایش مهارت والدین در پرورش معنویت و دین فرزندان، بحثی ظریف و تخصصی است. ‌در این جا راهکارهای آماده سازی کودکان و نوجوانان برای روزه گرفتن را مطرح می کنیم.

1- اولین تجارب روزه گرفتن را به یادماندنی و جذاب کنید/ اولین تجربه روزه گرفتن از مهمترین تجارب کودکان و نوجوانان است. آگاهی از برخی مسائل باعث انس گرفتن بهتر کودک با روزه می شود. پس بکوشید اولین تجربه روزه را جذاب نمایید.

2- به استقبال ماه رمضان بروید/ نحوه برخورد ما با موقعیت های مختلف بر نگرش کودکان به آن موقعیت ها اثرگذار است. مثلا تکاپوی ما در آغاز سال جدید یا سال تحصیلی به کودک می فهماند که ما در زمان خاصی قرار گرفته ایم و در او باورهای خاصی را زنده می کند. برخورد با ماه مبارک رمضان نیز باید جایگاه خاصی در ذهن کودک ایجاد کند. به استقبال ماه رمضان رفتن از چند روز قبل، با هیجان صحبت کردن از آن، آشنا کردن کودک با آداب آن، مشارکت دادن او در خرید اقلام لازم برای این ماه و ... آن ها را برای ورود به ماه مبارک رمضان آماده می کند.

3- برنامه تمرینی ترتیب بدهید/ والدین برای مواجهه کودکان با برخی موقعیت ها، برنامه های تمرینی دارند، مثلا قبل از رفتن به مدرسه به کودک نوشتن و خواندن یاد می دهند که نشان می دهد والدین می دانند باید کودک را برای رویارویی با موقعیت جدید،آموزش داد ولی می پندارند کودک با آغاز سن خاص باید رفتار و آداب عبادی را آموخته و انجام دهد. در حالی که ائمه گرامی ما کودکان را قبل از سنین تکلیف آماده می ساخته‌اند. روزه های کودکانه و کله گنجشکی، نمونه ای از آماده سازی است. دو سال قبل از سن تکلیف برای آماده کردن کودک مناسب است.

4- خود الگوی معنوی روزه گرفتن باشید/ روزه گرفتن باید بر اخلاق ما نیز موثر باشد. بهترین مشوق برای کودکان، لطافت و محبت بیشتر والدینشان در زمان روزه داری به آن هاست. والدین گاهی با برخوردهای نامناسب، کودکان را نسبت به روزه دچار احساس منفی می کنند. مثلا اگر والدین به خاطر استراحت خود در زمان روزه داری با تندخویی مانع بازی کودک شوند یا اگر به صورت افراطی و با برخورد نامناسب او را از خوردن و آشامیدن منع نمایند، باعث ایجاد دیدگاهی منفی نسبت به این ماه در آن ها خواهند شد.

5- از پیشنهادات کودکان برای سحرخیزی استقبال نمایید/ بیدار شدن در موقع سحر برای کودک جذاب است حتی اگر در سنین کم مثلا پنج سالگی قرار دارد اما درخواست می کند او را برای سحر بیدار نمایند، امکان این تجربه را برای وی فراهم نمایید. برخاستن برای سحر علاوه بر آشنایی کودک با حال و هوای رمضان باعث آمادگی اش برای سال های بعد خواهد بود.

6- برای بیدار کردن کودکان و نوجوانان از برخوردهای مناسب استفاده نمایید/ فراهم کردن زمان خواب و استراحت مناسب برای کودکان و استفاده از الفاظ و لحن مناسب هنگام بیدار کردن برای سحر، باعث خوشایند تر شدن روزه برای آن ها می شود. تکان دادن های شدید یا به کاربردن تحکم و الفاظ نامناسب موجب می شود کودک با افکاری منفی آماده سحری خوردن شود.

7- پیام منفی ندهید/ باعبارات نامناسب برای بیان ضعف و گرسنگی، ‌مشکل دانستن سحرخیزی و شکایت از انجام امور ماه مبارک رمضان به کودکان و نوجوانان پیام های منفی ندهید تا احساسات و نگرش های نامناسب در آن ها شکل نگیرد.

8- فلسفه روزه داری را به بیان ساده برای کودک مطرح نمایید/ تمامی احکام اسلام دارای زیر بنای عقلی و مزایای معنوی و مادی است اما باید آن ها را به زبان ساده برای کودک بیان کرد. می توان گفت:خداوند دوست دارد روزه دار باشیم تا به یاد افراد نیازمند بیفتیم. یا ما با روزه تمرین می کنیم تا بیشتر مراقب اعمال خود باشیم.

9- تشویق معنوی در نظر بگیرید/ تشویق با پول و وسایل مادی می تواند تاثیر منفی بگذارد. تشویق در جمع یا دادن هدایای مورد علاقه و درخواست دعا کردن برای والدین از کودک، مشوق های مناسب تری برای او هستند. سعی کنید عمل معنوی وی را با پول برابر نسازید.

10- در برابر موج های منفی از کودک خود دفاع کنید/ متاسفانه برخی افراد با لحنی دلسوزانه و ترحم برانگیز به کودک روزه دار عبارات نامناسبی می‌گویند: برای تو خیلی زود است و.. در این مواقع والدین باید با قاطعیت از فرزند خود حمایت و با آرامش و بیانی ساده از او دفاع کنند.

11- شبکه حمایتی ایجاد کنید/ خانواده هایی که از نظر نگرش، به روزه گرفتن فرزندان و احساس مسئولیت تربیتی برای فرزندانشان مشابه و همراه شما هستند و نیز کودکان و نوجوانان همسن فرزند خود را که تجارب روزه داری خوشایند دارند را شناسایی کنید. در صورت امکان بین آن ها ارتباط برقرار کنید. افطاری دادن به دوستان کودک و نوجوان، دعوت از خانواده ایشان، شرکت در تفریح و جشن های مشترک، می تواند شبکه حمایتی برای کودک ایجاد نماید.

12- روزه خویشتن داری و کنترل هیجانات را افزایش می دهد/ برای کنترل هیجانات برنامه های ویژه ای پیشنهاد می شود. برخی از این برنامه ها برای سنین کودکی است. روزه علاوه بر انجام وظیفه دینی و قرب به خداوند، دارای آثار معنوی و تربیتی است و یکی از آثار آن کنترل آگاهانه و اختیاری غرایز است که فرد به کارآمدی خود در کنترل هیجانات پی می برد. روزه گرفتن، اراده را قوی و آستانه تحمل در مقابل بعضی از سختی ها را افزایش می دهد و باعث آگاهی از هیجانات مثبت می شود.