بهترین روش تدریس

از مکاتبه تان با این مرکز بسیار خرسندیم و خوشحالیم با معلمی فهیم هم صحبت هستیم که در پی افزایش آگاهی های خود است و در این راه اقدام به مشاوره خواهی می کند. امیدواریم راهنمای خوبی برایتان باشیم.
معلم محترم، هیچ یک از روش های تدریس، فی نفسه خوب یا بد نیستند، بلکه نحوه و شرایط استفاده از آنهاست که باعث قوت و ضعفشان می شود. لذا معلم باید با توجه به هدفهای آموزشی؛ محتوای درس؛ توانایی ، نیازها و علایق دانش آموزان؛ امکانات موجود (زمان ، فضا، وسایل کمک آموزشی و ...)؛ تراکم دانش آموزان؛ مهارت های خود و ... مناسب ترین شیوه را برای یک تدریس مطلوب انتخاب نماید. البته در یک تقسیم بندی کلی می توان روش های تدریس فعال (نوین) که در آن دانش آموزان هم جزیی از فرآیند تدریس هستند را بر روش های غیر فعال (سنتی)، که شاگردان در آن منفعلند ارجح دانست.

- روش تدریس فعال : به روشی اطلاق می شود که در آن دانش آموزان در جریان آموزش نقش فعالی به عهده دارند و معلم نقش راهنما و هدایت کننده را ایفا می کند و تعامل دوطرفه بین دانش آموزان و معلم وجود دارد.
- روش تدریس غیر فعال : به روشی اطلاق می شود که در آن معلم نقش اساسی بر عهده دارد و مطالب را غالبا به شیوه شفاهی بیان می کند و معمولا متکلم وحده است و دانش آموزان منفعلند و تنها شنونده مطالب می باشند. این روش تنها وظیف? خود را این می داند که حافظ? کودک را از معلومات انباشته کند؛ بنابراین روشن است که خلاقیت جای اندکی در این نوع آموزش دارد، زیرا در این روش ارائ? مفاهیم بصورت شفاهی از طرف معلم و تکرار، حفظ کردن و پس دادن مطالب از سوی شاگردان انجام می شود و تلاشی برای طرح مسائل و مطالب چالش برانگیز وجود ندارد.

*** معلم گرامی؛ بحث روش ها و فنون تدریس مبحث بسیار وسیع و گسترده ای است که پرداختن به آن در این نوشتار نمی گنجد. ما در ادامه با ذکر چند مثال به شما نشان خواهیم داد که چگونه می توان از روش های تدریس به خوبی استفاده کرد و در پایان منابعی را به شما معرفی خواهیم کرد تا با مراجعه به آن ها اطلاعات خود را در این زمینه افزایش دهید :
1. شما در درس تاریخ می توانید از روش ایفای نقش، که جزو روش های تدریس فعال است، استفاده کنید، مثلا می خواهید تاریخ صفویان (دوره شاه عباس) را تدریس کنید. ابتدا نقش های مختلف را بین شاگردان تقسیم می کنید (یکی شاه عباس، دیگری وزیر و ...) و سپس دیالوگ های آن ها را مشخص کرده و از آن ها می خواهید آن ها را حفظ کنند، پس از چند بار تمرین، بخشی از تاریخ صفویان در کلاس به نمایش گذاشته می شود. از محاسن این روش این است که بسیار جذاب و مورد علاقه کودکان است. پس از آن می توانید از شیوه پرسش و پاسخ استفاده کنید تا ببینید شاگردان مطلب را به درستی فهمیده اند یا نه.
2. همچنین از روش ایفای نقش می توان برای آموزش برخی مفاهیمی که درکشان برای شاگردان دوره ابتدایی کمی مشکل است استفاده کرد و موضوع را برای آن ها ملموس و واقعی جلوه داد؛ مثلا در درس علوم یا جغرافیا می خواهید مبحث حرکت وضعی و انتقالی زمین را به کودکان آموزش دهید تا شاگردان بدانند که زمین هم به دور خود می چرخد و هم به دور خورشید. دو نفر از بچه ها را بیرون می آورید؛ یکی زمین می شود و دیگری خورشید. به فردی که نقش زمین را بازی می کند می گویید ابتدا دور خود بچرخ؛ سپس از او می خواهید همانطور که به دور خود می چرخد به دور خورشید هم بچرخد. پس از آن به توضیح مطالب مربوطه می پردازید. پدیده خسوف و کسوف را هم به همین شکل می توانید آموزش دهید.
3. در درس علوم یکی از بهترین روش ها، روش آزمایشی است؛ چرا که خود کودک درگیر مساله می شود و با راهنمایی های معلم به جواب مساله می رسد. گردش علمی نیز از دیگر روش هایی است که در آموزش علوم بسیار موثر است.
4. برخی اوقات معلم با توجه به نوع درس، محدودیت ها و یا هدف درس می تواند از روش سخنرانی، پرسش و پاسخ و یا بحث گروهی استفاده کند. مثلا در درس اجتماعی می تواند یک معضل اجتماعی و به روز را مطرح کرده و سپس شاگردان را به گروه های مختلف تقسیم کند و از آن ها بخواهد هر گروه درباره این موضوع با هم بحث کنند و در پایان نتایج خود را برای کلاس مطرح کنند. پس از آن خود معلم با توجه به هدف درس و صحبت های شاگردان، یک جمع بندی کلی می کند.

*** پس باید متوجه شده باشید که ما چیزی به عنوان بهترین روش تدریس نداریم و این خود معلم است که با توجه به موضوعات درسی، اهداف درسی، امکانات، توانایی و نیازهای دانش آموزان و مهارت های خود اقدام به انتخاب روش تدریس مناسب می کند و این روش برای دروس مختلف می تواند متفاوت باشد؛ حتی برای یک درس هم از انواع روش های تدریس می توان استفاده کرد. مهم این است که از روشی استفاده شود که مطالب به درستی به مخاطب منتقل شود. روش های تدریس به عنوان ابزاری جهت نیل به هدف های آموزشی هستند؛ برای انتقال مطالب به شاگردان، گاهی اوقات روش سخنرانی مفید است، گاهی اوقات روش ایفای نقش، گاهی پرسش و پاسخ، گاهی روش نمایشی، گاهی بحث گروهی، گاهی روش اکتشافی، گاهی روش آزمایشی و ...؛ خیلی اوقات هم ترکیبی از این روش ها به کار می رود.

*** معرفی منابع : (حتماً به این منابع مراجعه کنید)
- مهارت های آموزشی و پرورشی (روش ها و فنون تدریس؛ جلد اول)؛ حسن شعبانی؛ انتشارات سمت
- مهارت های آموزشی (روش ها و فنون تدریس؛ جلد دوم)؛ حسن شعبانی؛ انتشارات سمت
- روش ها، فنون و الگوهای تدریس؛ امان الله صفوی؛ انتشارات سمت
- الگوهای تدریس؛ بروس جویس، مارشا ویل، امیلی کالهون، ترجمه محمدرضا بهرنگی؛ انتشارات کمال تربیت
- روش ها و فنون تدریس (رشته علوم تربیتی)؛ نوروزی، آقازاده، عزتخواه؛ انتشارات پیام نور

موفق باشید. باز هم با ما سخن بگویید.