قصه گفتن به کمک حس لامسه

انتقال ماجراهای داستان به شکل  ملموس به  کودکان دارای ضعف بینایی
به نظر شما برای یک کودک دارای ضعف بینایی، کدام یک از این تصویرها می تواند نماد ملموس تری از یک درخت باشد؟

طرح خطی یک درخت به شکل برجسته و سایه ‌نما یا یک برگ لمس شدنی؟ به طور طبیعی ما طرح خطی را نماد درخت می‌شناسیم، اما معنا کردن این شکل برای کودک نابینا دشوار است. درک شکل یک درخت در اندازه ی کوچک در واقع بر دانش دیداری استوار است. این شکل فقط یک تصویر کلی است و ارتباط چندانی با درخت واقعی ندارد.

افراد نابینا بیشتر تجربه ها و دانش خود را از دنیای پیرامون، با حس لامسه به دست می آورند. بنابراین، با توجه به اینکه کودک نابینا صدای خش‌خش برگ‌ها را هنگام قدم زدن در پارک شنیده یا پوست سخت درخت را لمس کرده است، لمس کردن یک برگ یا تکه ای از پوست درخت به عنوان نماد درخت می تواند برای او معنای بیشتری داشته باشد.
این نمونه ها نشان می دهند که با بررسی بیشتر، می توان برای کودکان نابینا تصویرهای لمسی معنادار به کتاب ها افزود. این تصویرها کم وبیش، همان طور که عکس برای کودکان بینا کاربرد دارد، می‌توانند به درک متن کمک کنند. در تمام کتاب‌های کودکان، تصویرها نه تنها جذاب و سرگرم کننده اند، بلکه به افزایش دانش و سواد کودک نیز کمک می کنند.
کتاب‌های تصویری که تصویرهای لمس شدنی دارند، چیزهایی را نشان می‌دهند که می توان آن ها را به تمامی با حس لامسه کند و کاو و درک کرد. عناصر لمس شدنی، این فرصت را به کودکان نابینا می‌دهند که همه چیز را در روند داستان لمس کنند، نوازش کنند، جابه جا کنند، بلند کنند، تکان دهند، به ارتعاش و صدا درآورند. کودکانی که بینایی آن ها ضعیف است یا دچار مشکلات دیگری در یادگیری هستند نیز از این اجزا لذت می‌برند.
هدف نوشته ی پیش رو این است که به شما کمک کند بهترین راه را برای انتقال داستان‌ها به یاری حس لامسه برگزینید. نمونه ها و تصویرهای ساده‌ ی متن نیز به شما الهام می‌بخشند و ایده‌هایی می‌دهند که می توانید آن ها را گسترش دهید.
با بهره گرفتن از ترکیب های گیرا و ناهمسان، می‌توان به داستان زندگی بخشید. می توان چیزهای بسیاری را با تصویرهای لمسی درهم آمیخت، هر چیزی که به بهترین شکل ماجراهای داستان یا متن را بیان کند. می توان از اجزا و عناصر ارتباطی که حواس دیگر مانند بو و صدا را تحریک می کنند، نیز استفاده کرد تا داستان فهمیدنی تر شود. ناهمسانی زیاد میان رنگ‌ها هم برای کودکان کم بینا سودمند است. همچنین بعضی کودکان دارای ضعف بینایی، بازتاب پرتو اجسام صیقلی را دوست دارند.
در زیر، نمونه‌هایی از موادی که می‌توانند با تصویرها ترکیب شوند، آمده است:
مخمل، پارچه ی خز، پی وی سی، تور، روبان، دکمه، مهره، چرم مصنوعی، پارچه ی پنبه ‌دوزی شده، اسفنج، کف پوش های لاستیکی، موکت، گل یا سفال، چوب سبک و سمباده زده، قاشق، سرپوش پلاستیکی، چوب بستنی، جوراب، کش موی منگوله‌دار، پوشال براق، وسایل خانگی، ترقه ی اسباب‌بازی یا هر اسباب‌بازی غافلگیرکننده ی دیگر، جغجغه، دکمه‌هایی که با فشار دادن‌شان صدا تولید می‌شود، زنگوله، گل و برگ مصنوعی، توپ کاموایی، پر(خریدنی)، قیطان و ....

توجه:

نباید یک صفحه را آن قدر با عناصر مختلف پر کنیم که سبب سردرگمی مخاطب ‌شود. تمام عناصر باید در جای‌شان محکم شوند و برای کند و کاو شوق آمیز کودک مناسب باشند (اشیای متحرک را می‌توان با چسبانک چسباند یا در کیسه گذاشت). از چسب‌های سمی و اشیای تیز استفاده نکنید. به نمونه‌های دیگری نیز از مواد قابل استفاده، همراه با بعضی از تصویرهای این جزوه اشاره شده است.
در همه ی کتاب های تصویری کودکان، تصویرهای لمسی با قالب‌های داستانی ساده و آسان متناسب اند. داستان‌هایی که با شعر و شوخی همراه اند، هم آموزنده ‌هستند و هم سرگرم کننده. بسیاری از کتاب‌های لمسی شناخته شده، با بهره گرفتن از روایت‌های گام به گام و شخصیت‌های توانا که پی در پی در داستان ظاهر می‌شوند، به خوانندگان کوچک در خواندن داستان کمک می کنند. تصویرهای لمسی برای کودکان باید مانند متن ساده و بدون جزئیات زیاد باشند.

ادامه مطلب...